Küresel Gelişmelere Etki Doğuran Düzenlemeler
ABD’de Enron şirketi ile başlayıp yaygınlaşan ve küresel etki doğuran muhasebe ve denetim skandalları dünyada önemli yansımalara neden olmuştur. İç kontrol eksikliği ve iç kontrol sistemlerinin yetersiz olmasının skandalların oluşumundaki etkisi çok fazladır. 2002 yılında skandalların sonrasında çıkarılan, global etki yaratan ve şirket kurumsal yönetim süreci ve muhasebe- denetim uygulamaları üzerinde köklü değişimlere sebep olan Sarbanes-Oxley (SOX) Yasası yürürlüğe girmiştir. Kısaca, Sarbanes Oxley Yasasının yürürlüğe girmesindeki en önemli etken şirketlerin ve denetim şirketlerinde oluşan usulsüzlüklerin kontrol altına alınma amacıdır. SOX yasası ile iç kontrol sisteminin önemliliği vurgulanmıştır.
Kurumsal Yönetim
Kurumsal Yönetim (Corporate Governance) kavramı, ABD’de yaşanan küresel etkili muhasebe ve denetim skandalları sonrasında tüm dünyada gündeme gelmiştir. Şirketlerin şeffaflık, dürüst ve adil olma, sorumluluk ve hesap verilebilirlik ilkeleri ışığında faaliyet göstermelerini amaçlar.
Sarbanes - Oxley Yasası (SOX) nedenleri, tepe yönetimindeki kültür ve yönetimdeki başarısızlıklar, icradan sorumlu tepe yönetiminin başarısızlıkları ve yapmış oldukları usulsüzlükler, Yönetim Kurulu’nun bilgiden uzak olması ve şirketlerin güçlü iç kontrol sistemlerinin bulunmamasıdır.
SOX, şirket kurumsal yönetim (corporate governance) süreci ile muhasebe ve denetim uygulamaları üzerinde çok köklü değişiklikler getirmiştir.
2001-2003 Döneminde Meydana Gelen En Büyük Skandallar ve Şirket İflasları
|
Şirket
|
Ülke/Sektör
|
Skandal ve İflasın Nedeni
|
İflas Tarihi
|
|
Nortel Networks
|
Kanada/Telekomünikasyon
|
Devralma Stratejisiyle sürdürüle agresif büyüme
|
|
Livent Inc.
|
Kanada/Eğlence
|
Ciddi muhasebe aykırılıkları, muhasebe hileleri, güvenilir olm. Finansal raporlama
|
|
Enron
|
ABD/Enerji
|
Ciddi muhasebe aykırılıkları, muhasebe hileleri, güvenilir olm. Finansal raporlama
|
Aralık 2001
|
|
Worldcom
|
ABD/Telekomünikasyon
|
Hileli Muhasebe işlemeleri, güvenilir olm. Finansal raporlama
|
Temmuz 2002
|
|
Kmart
|
Muhasebe hileleri, güvenilir olm. Finansal raporlama
|
Ocak 2002
|
|
AOL
|
ABD/İnternet
|
Muhasebe hileleri, güvenilir olm. Finansal raporlama
|
|
Arthur Andersen
|
ABD/Bağımsız Denetim Firması
|
Muhasebe aykırılıkları, hileli muhasebe işlemleri, güvenilir olm. finansal. Raporlamayı onaylama, bağımsız ve objektif davranmama, denetim raporlarının saklanmaya çalışılması, raporlarla kamuoyunun yanıltılması
|
Enron Skandalı
|
Tarih
|
(Milyon USD)
|
|
1997
|
105’den 28’e
|
|
1998
|
703’den 133’e
|
|
1999
|
893’ten 248’e
|
|
2000
|
979’dan 99’a
|
|
16 Ekim 2001
|
$ -65 milyar zarar
|
Not: Arthur Arthersen bağımsız denetim firması, Enron şirketinin hileli finansal tablolarını onaylamıştır.
• Kurumsal Yönetimde, işletmenin hedeflerine ulaşabilmesi ve finansal raporlamanın doğruluğu ve gerçekliğinin temini için GÜÇLÜ BİR İÇ KONTROL SİSTEMİNE ihtiyaç vardır.
• İç Kontrol Sistemi
“İç Kontrol Sistemi” bir şirketin hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmak amacıyla şirket yönetimi tarafından belirlenmiş tüm politika ve prosedürleri ifade eder.
İç Kontrol Sistemi
Bir kurumun üst yönetiminden tüm personeli tarafından yürütülen,
• Finansal tabloların güvenilirliği
• Faaliyetlerinin etkililiği ve verimliliği
• Faaliyetlerinin ilgili yasalara ve mevzuata uyumluluğu
amaçlarına ulaşıp ulaşmadığı konusunda MAKUL GÜVENCE sağlamak amacıyla tasarlanmış bir süreçtir.
İç Kontrol Sisteminin Genel Amaçları
• İşletme varlıklarının korunmasını sağlamak,
• Bilgilerin doğruluğunu ve güvenirliliğini sağlamak,
• Faaliyetlerin işletme politikalarına ve yasalara uygunluğunu sağlamak,
• İşletme kaynaklarının ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak,
• Önceden belirlenmiş amaçlara ve hedeflere ulaşmasını sağlamak,
• Hata ve hilelerin yapılmasını önlemek ve yapılmış hata ve hileleri ortaya çıkarmak,
• Muhasebe kayıtlarının doğru ve güvenilir şekilde yapılmasını sağlamak
İç Kontrol Modeli (COSO İÇ KONTROL MODELİ)
|
Farklı İç Kontrol Modelleri
|
|
COSO Modeli
|
COSO (Committee of Sponsoring Organizations- Sponsor Organizasyonlar Komitesi) tarafından geliştirilen iç kontrol modeli (Internal Control- Integrateg Framework) 1992 yılında yayınlanmıştır. Komiteyi oluşturan kuruluşlar arasında Amerikan Sertifikalı Muhasebeciler Enstitüsü (AICPA), amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA), İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) yer almaktadır.
|
|
Cobit Modeli
|
Control Objectives for Information Technology (Cobit- Bilgi Teknolojisi Kontrol Amaçları)1996 yılından beri kullanılmamaktadır. İşletmelerde bilgi işlem teknolojilerinin kullanımından kaynaklanan riskleri kontrol etmek ammacıyla geliştirilmiştir.
|
COSO İÇ KONTROL MODELİ
İç kontrol sistemi oluşturulmasına ilişkin sorumluluk sadece üst yönetimdedir.
1. KONTROL ORTAMI
2. RİSK DEĞERLEME
• Amacı Belirlemek
• Riski Tanımlamak
• Risk Analizi
• Riskler tanımlandıktan sonra alt alta yazılmalıdır.
• Riskin gerçekleşme olasılığını tahmin etmek
• Riskin önemini tahmin etmek
• Riskin nasıl olacağını düşünmek
• Önlemini alarak riski yönetmek
Kısaca, - RİSKİN GERÇEKLEŞME İHTİMALİ
- RİSKİN ŞİDDETİ
- NASIL ÖNLEM ALINACAĞI
3. KONTROL FAALİYETLERİ
İşletmenin hedeflerine ulaşması için, belirlenen riskleri önlemek için gerekli tedbirleri almasına yardımcı olacak ve diğer dört kontrol unsurunda da yer alan politikalar ve prosedürlerdir.
4. BİLGİ VE İLETİŞİM
İç kontrol yapısının merkezi sinir sistemidir. Bu sistem sayesinde yönetim hedeflerini, politikalarını çalışanlarına ulaştırır.
Bir işletmenin muhasebe bilgi ve iletişim sisteminin asıl amacı, işlemlerin başlatılması, gerçekleşmesi, kaydedilmesi ve raporlanması ile ilgili sorumluluğun korunmasını sağlamaktır.
5. GÖZLEMLEME
Yönetim tarafından kontrollerin amacına uygun şekilde işleyip işlemediğini ve değişen koşullara göre yapılması gerekenleri saptamak amacıyla, iç kontrol performansının kalitesinin sürekli veya belirli zaman aralıkları ile izlenmesidir.
Örnek: İç denetçilerin hazırlamış olduğu raporlar, çalışanların ve üçüncü kişilerin geri bildirimleri yönetime yardımcı olur.
»
»
